مسیرهای گردشگری به سمت کویر لوت باید به صورت شفاف معین و تثبیت شوند - مجله حقوق

بیابان لوت در سال 1395 (2016) به عنوان بیست و یکمین اثر ارزشمند طبیعی ملی ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد. محدوده این اثر طبیعی جهانی به مساحت بیش از 40 هزار کیلومتر شامل حدود 23هزار کیلومترمربع عرصه و 17 هزار کیلومترمربع حریم و محیط آن بیش از 800 کیلومتر است و در میان سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان به صورت مشترک واقع شده و شامل ریگ یلان (تپه های ماسه ای)، کلوت ها، گلدان های طبیعی (نبکا)، رودخانه شور، دشت ریگی (هامادا) است.

بیشتر بخوانیددشت کویر لوت | یکی از زیباترین کویر های ایران و جهان

دفتر مرکزی پایگاه جهانی بیابان لوت در مجموعه فرهنگی تاریخی گلستان در تهران است و دفاتر کنندگی محلی در روستای شفیع آباد شهداد در استان کرمان، روستای دهسلم در استان خراسان جنوبی و روستای نصرت آباد در استان سیستان و بلوچستان ایجاد شده و پایگاه هایی هم در فهرج، بم و راور فعال هستند.

گندم بریان به لوت تنوع و زیبایی بخشیده است

مهران مقصوی بیان نمود: منطقه گندم بریان از منطقه ها بسیار زیبای بیابان لوت است که چند قله آتشفشانی دارد و دو قله آن مخروطی شکل و کاملا تعیین است. نمونه هایی از این نوع عوارض در سرزمین سیاه طبس کشورمان و در عربستان سعودی وجود دارد.

بیشتر بخوانیددشت گندم بریان کرمان و تجربه ترس و هیجان مضاعف

مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت پیرامون اینکه مسیرهای گردشگری به سمت کویر لوت باید به صورت شفاف تعیین و تثبیت شوند، اضافه نمود: قصد داشتیم جز بیابان لوت معرفی گردد، اما برای ثبت جهانی ایراد گرفتند که منطقه آتشفشانی جزو بیابان محسوب نمی گردد البته توضیح دادیم که این عوارض جز منطقه ها لوت است و چند قطعه عکس از عوارض بیابانی مختصر و خاص در آن منطقه ها ارائه کردیم. وی گفت: گندم بریان جز پدیده هایی است که گسل از آن عبور می کند و آتشفشان از میان گسل ها بیرون زده است. اگرچه در جهان منطقه ای منحصر بفرد نیست، اما به لوت تنوع و زیبایی بخشیده است که حائز اهمیت است.

بیشترین شهاب سنگ های ایران در بیابان لوت کشف می شوند

مقصودی با اشاره به دره های عمیق در آمریکا، چین و شمال آفریقا گفت: دره های بسیار عمیق و زیبا در وسط بیابان لوت و در کناره های آن سمت کشیت و حرمک وجود دارد، البته دره های عمیق لوت را به دلیل آنکه مقایسه جهانی نشده اند، نمیتوان منحصر بفرد در جهان خواند. وی بارش های شهابی و وجود شهاب سنگ ها را از جاذبه های شگفت انگیز بیابان لوت مطرح نمود و اضافه نمود: البته در زمان ثبت جهانی بیان لوت اطلاعاتی در این زمینه وجود نداشت فقط دو سه مقاله محدود منتشر شده بود، الان بیشترین شهاب سنگ های ایران ثبت شده در بولتن جهانی، در منطقه جهانی بیابان لوت کشف شد که اهمیت لوت را افزایش داده است.

کشف گونه ای منحصر بفرد میگوی آب شیرین در بیابان لوت

مقصودی توضیح داد: همیشه به پدیده های زمین شناختی لوت توجه شده است، اما آرام آرام برجستگی های پدیده های زیستی این بیابان هم در حال آشکار شدن است. براساس تحقیق و پژوهش میدانی در سال 1396 گونه ای از میگوی آب شیرین در بیابان لوت پیدا شد که فقط در زمان احیای آب گیرهای آب شیرین میتوان این گونه نادر را دید. وقتی این آبگیرها از بین می فرایند این نوع میگو هم کامل محو می گردد و بعد از چند سال در صورت بارندگی و احیای مجدد آب گیر این میگوها هم مشاهده می شوند.

در ثبت میراث جهانی حفاظت از اثر در درجه اول اهمیت است

مقصودی گفت: برای ثبت جهانی یک اثر طبیعی کاهش مداخلات انسانی و حداقل حضور انسان در این منطقه ها مهم است، در ژئوپارک ها هر چقدر حضور انسانی بیشتر و پررنگ تر باشد بهتر است، زیرا خدمات رسانی به گردشگران وتوسعه ژئوتوریسم را تقویت می کند، اما در میراث جهانی حفاظت از اثر در درجه اول است.

مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت اضافه نمود: نبکاهای منطقه غرب لوت در میان روستاها واقع شده است به همین دلیل مرز عرصه و حریم لوت از منطقه های عبور می کند که نبکاها قرار دارند و تعداد روستاهای زیادی مانند شفیع آباد، کریم آباد، ملک آباد و شورآباد در محدوده اصلی در غرب بیابان لوت قرار دارند و در شمال، شرق و جنوب بیابان لوت هیج روستایی در عرصه و حریم جهانی لوت قرار ندارد.

همه آثار جهانی طبیعی در جهان یک منطقه ممنوعه نسبتا بزرگ دارند و اگر هم توسعه گردشگری در این منطقه ها هدف باشد، اطراف و حاشیه های آن را در نظر می گیرند. یک منطقه را عمومی و منطقه ای را تفریحی برای پیاده روی و شترسواری و محدوده ای را هم فقط برای پژوهشگران و محققان در نظر می گیرند.

افزایش 10 برابری بومگردی های حاشیه لوت در 5 سال گذشته

مقصودی با اشاره به درگاه های ورودی به بیابان لوت گفت: درگاه غربی از سمت کرمان در شهداد و شفیع آباد است که از قبل هم شناخته شده بود. بعد از ثبت جهانی تحول بزرگی در گرشگری لوت ایجاد شد. گردشگران خارجی به این منطقه می آیند تا گرمترین نقطه جهان را تجربه و بلندترین نبکای جهان را تماشا کنند.

وی با اشاره به توسعه اقتصادی گردشگری در منطقه بیابان لوت مطرح نمود: در این سالها تعداد خانه های بومگردی در روستاها در حاشیه این اثر بیش از 10 برابر شده است؛ در فهرج هیچ خانه بومگردی وجود نداشت و اکنون بیش از 20 بوم گردی ایجاد و فعال شده است. در شهداد کرمان و خراسان جنوبی کمپ های گردشگری با کیفیت بین المللی ایجاد شده است.

مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت گفت: بعد از ثبت جهانی لوت توجه سرمایه گذاران زیادی در بخش خصوصی گردشگری به این منطقه جلب شد، تعداد ورود گردشگری و اقامت شبانه آنها زیاد شده بود و رونق اقتصاد جوامع محلی و بهبود زندگی مردم روستاها به ویژه آنهایی که بومگردی و کارگاه و نمایشگاه صنایع دستی داشتند کاملا مشهود بود، اما شیوع کرونا خسارت های زیادی به گردشگری این منطقه زد.

مقصودی گفت: لوت علاوه بر جاذبه های طبیعی، دارای جاذبه های متنوع فرهنگی و اجتماعی است، اما برای رونق صنعت گردشگری در حریم آثار طبیعی در وهله نخست سیاست های توسعه گردشگری داخلی و خارجی باید تعیین گردد، سپس منطقه ها توسعه گردشگری و مسیرهای گردشگری بویژه در سایت های طبیعی که ثبت جهانی شده اند، باید به صورت شفاف تعیین و تثبیت گردد.

گویش و زبان، موسیقی و شعر در میان مردمان خراسان جنوبی و وجود تمدن های بیش از 5 هزار ساله، فرهنگ و تمدن غنی سیستان و بلوچستان و شهداد کرمان از جاذبه های ارزشمند منطقه ها اطراف بیابان لوت است. درفش شهداد به عنوان نخستین پرچم ایرانی کشف شده و مجسمه های گلی در شهداد و کاروانسراهای متعدد و متنوع در این منطقه در نوع و تعداد منحصر بفرد هستند. فصل گردشگری راحت و آسوده در بیابان لوت از اواسط آبان تا فرورین است، اما گردشگر ماجراجویی که بدنبال تجربه گرمای استثنایی لوت است گرمای تابستان و مرداد را هم تحمل می کند مرداد هم به لوت می آید، گردشگران خارجی زیادی تابستان را برای سفر به لوت انتخاب می کنند.

ارزش های بیابان لوت روز به روز آشکار می شوند

مقصودی گفت: ارزش های بیابان لوت روز به روز آشکار می گردد و در حال افزایش است و می تواند این منطقه را به یک مقصد بین المللی گردشگری تبدیل کند؛ وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان متولی اصلی این اثر جهانی باید امکانات رفاهی و حفاظت اثر، آسایش و امنیت مورد نیاز توسعه گردشگری را در این منطقه تقویت کند.

بازاریابی و تبلیغات برای معرفی و جذب گردشگری باید انجام گردد و مانند بسکمک از منطقه ها طبیعی ثبت جهانی در آمریکا و آفریقا سیستم ثبت نام و نوبت گیری و زمان بندی برای سفر و بازدید بیان لوت ایجاد گردد. برخی اوقات گردشگرانی بدون اعلام مثلا از شهرهای دور و بزرگ راه می افتند و بدون هماهنگی از هر درگاهی وارد عرصه 800 کیلومتری لوت می شوند، که گاهی هم با مشکل و حادثه روبه رو می شوند و برای گروه امداد و نجات دردسر و هزینه ایجاد می کنند؛ کنترل و نظارت در این پهنه بزرگ کار ساده ای نیست، اگر این گروه ها از قبل اعلام کنند و مسیرهای تعیین را انتخاب کنند در صورت بروز مشکل، امکان کمک رسانی راحت تر و سریع تر خواهد بود.

مردم محلی باید از ثبت جهانی لوت نفع ببرند

مقصودی گفت: مردم محلی باید از ثبت جهانی لوت و دستاوردها و نتایج فرهنگی و اقتصادی آن بهره و نفع ببرند. در عین حال ارزش های جهانی لوت هم باید حفظ گردد؛ در غیر این صورت در مدت کوتاهی با خطر حذف از فهرست جهانی روبرو می گردد. زیبایی های شگفت انگیز ناشی از تنوع زمین شناختی و فرهنگی و زیستی می تواند با حفاظت مناسب، توسعه پایدار را به همراه داشته باشد. حفاظت اثر و توسعه گردشگری در بیابان لوت باید همزمان و توامان پیش برود، نباید یکی فدای دیگری گردد.

عضو کمیته ثبت آثار تاریخی طبیعی وزارت میراث فرهنگی توضیح داد: برای بیابان لوت و آثار طبیعی نمیتوان مانند سایر آثار تاریخی، فرهنگی و باستانی سن تعیینی را در نظر گرفت و در پفراینده ثبت جهانی درج کرد؛ آثار طبیعی بر اساس فرآیند در طول زمان پدید می آیند و شکل می گیرند.

تپه های ماسه ای و کلوت ها در مقیاس زمین شناختی پدیده های جدیدی هستند و از حدود 2.5 میلیون سال قبل به این طرف عمدتا در دوره کوارترنری (Quaternary) شکل گرفته اند. البته ممکن است گندم بریان بیش از این هم عمر داشته باشد. رسوب خود کلوت به آخر دوره سوم زمین شناسی برمی گردد. در برخی از سن سنجی های عمر نبکاها به 700 سال می رسد، زیرا به صورت متوالی از بین می فرایند و تشکیل می شوند؛ گیاه از بین رود نبکا از بین می رود؛ تکامل عوارض سطحی این بیابان لوت از دوره کوارترنری بوده ممکن است لایه های سنگی زیرین آتشفشانی آن قدمت بسیار زیادی شاید تا 200 میلیون سال داشته باشند.

مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت گفت: مسائل مختلف طبیعی و انسانی ارزش های بیابان لوت را تهدید می کند، اما باید همه ما در وهله اول مختصات تاریخچه و ویژگی های آن را به خوبی بشناسیم و در گام بعدی با همکاری و مشارکت آگاهانه از این بیابان زیبا و ارزشمند که جهان به جاذبه های شگفت انگیز و منحصر بفرد آن اذعان دارد، حفاظت کنیم.

منبع: همگردی