زندگی نامه حمید مصدق - مجله حقوق

برادرش کر و لال بود … البته گاهی هم به خانه اش می آمد. اینها {در بچگی} هر دو تاشان مرض آبله می گیرند. او گرفتار می شود و روی قوای ذهنی اش اثر می گذارد و مصدق این وسط سالم می ماند همیشه می گفت: اگر من جای او بودم چه می شد؟

خانواده پدر مصدق در اصفهان نیز زندگی مرفهی داشتند باز هم جناب اقای حقوقی سخنشان را در این مورد ادامه می دهد:

اینها در اصفهان یک خانه قدیمی داشتند که خیلی قشنگ بود، از این خانه هایی که پاگرد دارد با شیشه های رنگی قدیمی و …

دوران نوجوانی مصدق

جناب استاد رضا خشکفابی - پدر خانم مصدق- نیز با اشاره به این امر درباره رفتار و اخلاق و مهمان نوازی خانوادگی پدر حمید مصدق گفته اند که یک وقت، زمانی که حمید مصدق با خانواده به اصفهان می رفت ما را هم دعوت نموده بودند و بنا بر این به اتفاق، ما هم با ایشان به اصفهان به خانه ایشان رفتیم. خانه بزرگی بود رفتیم و دیدیم پدرشان تماماً دور تا دور آن حیاط را و برق های تمام اتاقشان را روشن کردند. من آمدم خاموش کنم، ایشان آمدند و گفتند نه عزیزم، مهمان داریم، اجازه بدهید همه جا روشن باشد ما هیچ وقت چراغ اضافه روشن نمی کنیم، اما وقتی مهمان عزیزی بیاید همه جا را روشن میکنیم.

حمید مصدق در چنین خانواده ای، جوانی پر شور و فعال و عاطفی بار می آید. آقای محمد حقوقی در باره فعالیت های دوران دبیرستانی او می گوید:

من در سال 31 به دبیرستان رفتم و مصدق هم از سال 34 به همان دبیرستان آمد و در هر حال من تا 36 فارغ التحصیل شدم و عقب افتادم و مصدق هم در سال 38 فارغ التحصیل شد. در آن دبیرستان ما چند تا چهره شاخص داشتیم که الان همه از مشاهیرند. بهرام صادقی بود، منوچهر بدیعی بود، هوشنگ گلشیری بود.این مدرسه انجمن های مختلفی داشت، انجمن کتاب داشت، انجمن نمایش و انجمن ادبی، و ریس انجمن ادبی من بودم. رییس کتابخانه هم همین مصدق بود و ما هفت تا هشت تا با هم ارتباط نزدیک داشتیم منتها ما همه از مصدق جلو تر بودیم.

یکی دیگر از دوستان قدیمی مصدق، آقای دکتر صنعتی درباره دوران تحصیل و آشنایی شان می گوید:

تاریخ دقیق این آشنا شدن با کشی دو قسمت است یک قسمت از آنجایی است که آدم با یک نفر آشنا می شود و یک قسمت دیگر جایی است که آدم با او رفیق می شود. حالا در خصوص شاعران و نویسندگان و فرادی از این قبیل، یک جای آشنایی همانجا است که آدم با کار ها یشان آشنا می شود. به هر حال مصدق و حقوقی و گلشیری و بسیاری از این نویسندگان معاصر ما اهل اصفهان هستند. بنده هم اهل اصفهان هستم، این خودش می تواند یکی از دلایلی باشد که با هم آشنا شدیم. تعدادی از ما در یک مدرسه بودیم تعدادی به مدرسه ادب می رفتند بیشترینشان به دبیرستان سعدی می رفتند. فکر می کنم مصدق به دبیرستان ادب می رفت. وقتی که من در سیکل دوم دبیرستان بودم آقای حقوقی دبیر ادبیات من بود من یک نسل عقبتر از آنها هستم و حمید هم که آن انجمن صائب را درست نموده بود از آنجا با هم آشنایی داشتیم بخصوص که در آن موقع این تفاوت های سنی خیلی بیشتر خودش را نشان می داد

پس از خاتمه دوره دبیرستان، مصدق در سال 38 در رشته بازرگانی در تهران پذیرفته شد و پس از آن نیز در رشته حقوق ادامه تحصیل داد.

وقتی از اصفهان برای تحصیل به تهران آمده بود یک خانه دانشجوی در امیر آباد جنوبی داشت و آنجا زندگی می کرد.

ویژگی های اخلاقی

یکی از خصلت های بسیار شاخص مصدق، دوست بازی او بود و همیشه چه به صورت انجمن و چه به صورت های دیگر کوشش می کرد که دوستان را دور هم جمع کند و با هم نشست داشته باشند در واقع او یک روحیه کاملاً اجتماعی داشت و همیشه از انزوا می گریخت. آقای حقوقی در این زمینه می گوید:

ما همدیگر را گاهی می دیدیم بیشتر او به خانه ما می آمد. منتها مصدق خیلی زودتر از ما خودش را وارد اجتماع کرد

آقای دکتر صنعتی نیز درباره آشنایی بیشترشان در یک فعالیت هنری چنین می گوید وقتی من آمدم تهران ایشان رشته حقوق می خواند و من رشته پزشکی بودم. آشنایی اصلی ما یک کار تلویزیونی شروع شد. دوستی مشترک، تعدادی از ما ها را در هم جمع کرد که یک کار تلویزیونی مشترک انجام دهیم. در آن جلسه غیر از حمید، منوچهر محجوبی هم بود، محمد علی کشاورز هم بود، از آنجا بود که اشنایی من با حمید مصدق شروع شد. فکر می کنم حدود سالهای 44 و 45 بود.

این امر که وی با دیگران به راحتی ارتباط بر قرار می کرد و خصلت اجتماعی داشت به طور طبیعی در شغل وکالت وی نیز تاثیر می گذاشت و می توانست او را به صورت یک وکیل پیروز نشان دهد به همین علت وی وکالت بسیاری از نویسندگان و شاعران را در امور گوناگون به عهده داشت.

تحصیل، شغل و سبک شعری مصدق

می دانیم که شعر مصدق، علاوه بر جنبه عاشقانه، جهت گیری سیاسی نیز دارد، هر چند که گویا به طور مستقیم هرگز فعالیت سیاسی آشکاری نداشته است. البته اگر کار سیاسی را پیوستن به یک حزب بدانیم چنین چیزی در زندگی مصدق نبوده است. اما کار سیاسی می تواند شکل های دیگر نیز داشته باشد.

شغل تدریس و وکالت مصدق در واقع پس از سال 1350 شروع می شود. وی پس از اخذ درجه لیسانس، در سال 1350 نیز از دانشگاه تهران به درجه فوق لیسانس حقوقی نائل می شود. و از این پس با سمت استاد یاری در مدرسه عالی مدیریت کرمان به تدریس می پردازد و به گفته استاد رضا خشکنابی - پدر خانم مصدق- وی تحصیل خود را در دوره دکتری ادامه داد اما آن را نا تمام رها کرد، گویا فقط رساله خود را ارائه ننموده بود.

حمید مصدق از سال 1353 به بعد با عنوان وکیل دادگستری در تهران مشغول به کار شد و از طرف دیگر در مدارس عالی تهران به تدریس اشتغال ورزید از آن پس بود که به عضویت هیئت علمی دانشگاه علامه طبا طبایی در آمد و در دانشکده حقوق آن دانشگاه به تدریس پرداخت و تا خاتمه عمر در این سمت بود.

وی یک سال پس از اخذ درجه فوق لیسانس یعنی در سال 1351 با خانم لاله خشکنابی ازدواج کرد. خانم لاله خشکنابی، فرزند استاد رضا خشکنابی و برادر زاده استاد شهریار - شاعر معاصر هستند. حاصل این ازدواج دو فرزند به نامهای غزل و ترانه است.

که مصدق در شعری به نام حاصل عمر آنان را ستایش می نماید. خانم سیمین بهبهانی در باره همسر مصدق می نویسد:

لاله مثل برگ گل لطیف است و دوست داشتنی، اما کاردان و عاقل، خانه اش از نظافت برق می زند و دو دسته گلش، دو نور چشمش، را به خوبی تربیت نموده است. می گویند در زندگی هر مرد پیروزی یک زن خوب وجود دارد و لاله این گفته را ثابت می نماید.

حمید مصدق با روحیاتی که داشت، همیشه به عشق اهمیت می داد و این نکته در اشعارش نیز به خوبی بازتاب دارد. آقای دکتر صنعتی به این جنبه در روحیات حمید مصدق توجه نموده و می گویند:

حمید دوست داشت که از این لحظات زندگی اش لذت ببرد به جای اینکه برای مرگ خودش گریه کند و سوگوار باشد، و چیزی یاریش می کرد این کار را بکند وجود عشق بود - خیلی از شعرا اینگونه بودند- حتی اگر فرض باشد … حمید عاشق بود. این عشق به زندگی او بود، به فرد خاصی بود. به شعر بود، به هر حال اینها یاری می کرد بتواند هراس از مرگ را لاپوشانی کند

بدین گونه آقای دکتر صنعتی در تحلیل روانشناسانه خود، این عشق را نیز با نوعی هراس از مرگ پیوند می دهد. از اینروست که مصدق ناخود مطلع چنانکه آقای حقوقی می گوید همیشه عاشق بود. آقای حقوقی می فرماید:

آدم بسیار عاشق پیشه ای بود … ظاهراً در یک اردوی رامسر بود.که خانمش را دید. وقتی او را دید با او آشنا شد. شناخت که او دختر برادر شهریار است. این خانم نقاش هم بود. اینها با هم آشنا می شوند و بعداً منجر به ازدواج می شود. بعد هم خانه ای در همین کوی نویسندگان خرید و با او زندگی کرد و زندگیش روز به روز سر و سامان پیدا کرد و خانمش هم کاری می کرد و او هم به هر حال کار وکالت را ادامه داد.

خانم سیمین بهبهانی درباره مفهوم و ویژگی عشق در شعر مصدق می نویسد:

عشقی که اگر نه بر سر هر کوی و گذر، دست کم در میان دانشجویان و جوانان همسن و سال حمید شناخته است و هنوز هم در هنگامه میانسالی او گهگاه نقل محافل است و پیگیری همین عشق بی فرجام شاید جاذبه شعر مصدق را حمیدی وار فزون نموده باشد. اما در عشق او خودخواهی جایی ندارد و معشوق نه تنها آماج تیر تهمت و دشنام نمی شود بلکه برای همیشه چون تندیسی مقدس در خلوت شعر او باقی می ماند.

واقعیت همین است که این جنبه رمانتیک شعر او، در کنار مفاهیم سیاسی، شعر وی را در میان جوانان توسعه داده بوده است.

به واقع شعر او بیشتر شعر معناست و به همین علت ساخت و فرم در شعر او نیرومند نمی شود و این البته جای آنالیز و بحث دارد.

به هر صورت از نظر جایگاه در طبقه بندی شاعران معاصر چنانچه گفته شد حمید مصدق شاخه اعتدال شعر نیما را که دنباله افسانه است اشغال می نماید.

به هر صورت، حمید مصدق با تمام فراز و نشیب هایش همیشه در میان جوانان پذیرفته شده بوده است.این طبیعی است که هر سنی نیز در انسان اقتضای گونه ای از شعر و هنر را دارد. این یک ذوق است و ذوق نیز تابع قاعده و قانونی نیست و باید و نباید را نمی شناسد، چنانکه استاد زرین کوب می فرمودند که من ممکن است در این سن از مولوی خوشم بیاید اما کسی دیگر در سن و موقعیتی دیگر از شاعر دیگری خوشش بیاید، حتی یک نفر هم در دوره های مختلف زندگی ممکن است شاعران گوناگونی را بپسندد.

این که فعالیت های شغلی او را از تعمق در هنر و ادبیات، مقداری باز داشته بود می تواند کاملاً درست باشد، اما به هر حال مصدق همین است که هست با تمام فرود و فراز ها و دوره ها اما ادعای عظمت نیز نداشت.

از نظر کارهای علمی و تحقیقاتی، چنانچه پیشتر نیز گفته شد مدتی به همراه اخوان در حال آنالیز و کاروری رباعیات عطار بوده است. می دانیم که رباعیات عطار مختار نامه نام دارد.

مصدق با همکاری آقای صارمی، غزلهایی از حافظ تهیه نموده بود که چاپ نشده است بعلاوه غزلهای سعدی را نیز با همکاری آقای اسماعیل صارمی به چاپ رسانده است و رباعیات مولانا را نیز در سال 1360 چاپ و منتشر نموده است.

در نهایت سحرگاه هفتم آذر ماه سال 1377 بود که با سکته قلبی از این دنیا رخت بر بست و آرام گرفت و در بهشت زهرا در قطعه هنرمندان و دانشمندان به خاک سپرده شد. روانش شاد. یادش جاوید.

پ