خبرنگاران واهمه غربی ها از همکاری راهبردی دو قدرت آسیا - مجله حقوق

برنامه همکاری راهبردی و بلندمدت میان ایران و چین مدتی است در دستور کار دولت های دو کشور قرار گرفته و متن اولیه توافق نیز منتشر شده است. این توافق 25 ساله که حوزه گسترده ای از همکاری ها میان تهران و پکن را در بر می گیرد مورد نقد و بررسی های پرشماری قرار گرفته است.

تقریبا تمامی کارشناسان واقع بین بر این باورند که وابستگی متقابل و داشتن دشمن و تهدیدات مشترک باعث می شود تا کشورها روابط نزدیک تری را با یکدیگر پایه گذاری کنند. این استدلال در مورد ایران و چین نیز صدق می کند و به همین دلیل اکنون نقشه راه اولیه همکاری بیشتر تدوین شده است.

با این حال برخی تحلیلگران و رسانه ها در داخل و خارج کشور رویکرد انتقادی تندی را نسبت به این توافق و گاهی اوقات علیه دولت به کار گرفته اند. به طور معمول این منتقدان بدون توجه به مزایای پرشمار توافق فوق که تدوین دقیق آن می تواند از فشار تحریم ها بکاهد، تنها با سیاه نمایی و استفاده از واژه هایی همچون وابستگی به شرق به این سند می تازند.

جواد منصوری سفیر پیشین جمهوی اسلامی ایران در پکن در زمینه اهمیت و قابلیت های برنامه همکاری جامع تهران و پکن بر این باور است ایران و چین دو کشور تاثیرگذار در غرب و شرق آسیا بوده و ضرورت داشتن روابط خوب و نزدیک میان آن ها بر کسی پوشیده نیست. بر همین اساس دو کشور به طور جدی تلاش می کنند تا در زمینه های مختلف مصاحبه، انتقال اطلاعات و همکاری و هماهنگی خود را گسترش دهند تا دقیقا منافع دو کشور و دو ملت را برآورده سازند.

البته وی ضمن برشمردن چند نکته مهم در زمینه برنامه های همکاری میان کشورها از جمله روابط میان ایران و چین تاکید دارد هرگونه تفاهمنامه و قرارداد وابستگی مستقیمی با منافع کشورها دارد. به عبارت دیگر هر دولتی موظف است منافع ملت خود را تامین کند و کوتاهی در این زمینه به زیان کشورها تمام می شود. همچنین سطح و ماهیت این روابط را باید از طریق بررسی منافع دوطرف مورد ارزیابی قرار داد. تفاهمنامه ها هم یادداشت های اولیه ای هستند که در مرحله نخست اعتبار حقوقی ندارند و باید مراحل قانونی خود را در دو کشور طی کنند تا به یک سند رسمی تبدیل شوند.

به گفته منصوری، هنوز ابعاد این همکاری معین نیست اما ایران و چین در جهت تعمیق روابط زمینه های مورد علاقه فراوانی را دارند. اگرچه ما باید بر ظرفیت ها و امکانات داخلی خود اکتفا داشته باشیم و به امید دیگران بیکار نمانیم، همکاری در طیف گوناگونی از حوزه ها از علمی و آموزشی تا بهداشت و دارو ، کشاورزی، صنعت و ... می تواند در روابط تهران و چین مورد توجه قرار بگیرد. چین تجریبات گسترده ای را دارد و ایران هم در بخش هایی امکانات و تجربیاتی کسب کرده است. این موضوع می تواند به تحکیم روابط دو طرف کمک کند.

منصوری گفت: تفاهمنامه ها موضوعات ساده یا کوتاه مدتی نیستند بلکه برنامه ای بلندمدتند. آنطور که برخی منتقدان توافق ایران و چین بیان می دارند اینگونه نیست که اکنون با امضای تفاهم همه چیز تمام شده باشد. باید به خاطر داشت هرگونه همکاری و روابط یا برنامه اجرایی بین دو کشور تابعی از شرایط روز است و این احتمال وجود دارد پس از امضای یک قرارداد شرایط تغییر کند. امضای یک نقشه راه به مفهوم اجرای کامل آن نیست و شاید در اجرای بلندمدت آن موانعی ایجاد شود. به عنوان مثال میان ایران و عراق در سال 1353 توافقی به امضا رسید اما چند سال بعد بروز تحولاتی در هر دو کشور موجب اجرا نشدن آن شد.

هراس از روابط راهبردی دو قدرت بزرگ آسیا

منصوری بین سال های 1385 تا 1388 سفیر کشورمان در چین بوده و با مسائل و تحولات در روابط دو کشور به خوبی آشنا است. وی در مورد نقدها داخلی و خارجی نسبت به این توافق می گوید: چین در شرق و ایران در غرب آسیا به عنوان دو قدرت بزرگ با مجموعه ای از تهدیدات روبرو هستند که برخی از آن ها مشابه است؛ این امر مساله مهمی برای دو طرف است. به همین دلیل است که پس از طرح مساله همکاری راهبردی ایران و چین جنجال های گسترده ای از سوی قدرت های بزرگ به راه افتاد و عوامل آن ها نیز همین خط تخریب را دنبال کردند.

طبق نظر این دیپلمات پیشین، این کشورها و عوامل آن ها با اطلاع دقیق از ظرفیت های توافق می دانند اگر تهران و پکن با درک شرایط، همکاری مشترک خود را گسترش دهند به ضرر آن ها تمام می شود. به طور قطع اجرای این توافق باید در دستور کار هر دو طرف قرار بگیرد و هر دو کشور با توجه به منافع ملی خود بهترین روابط را با یکدیگر برقرار سازند. باید پذیرفت که چین هم با نگاه به منافع خود به دنبال همکاری راهبردی با تهران است.

وی در سرانجام با بیان این نکته که بخشی از انتقادهای داخلی ناشی از عملکرد دولت است شرح داد: بخش مهمی از انتقادها به دلیل هراس غرب از میزان ظرفیت های این توافق راهبردی است. روابط دولت ها تابعی از شرایط موجود در فضای بین المللی است و درصورتی که فرایند افول هژمونی ایالات متحده ادامه پیدا کند به طور قطع بسکمک از دولت ها هم رفتار خود را در عرصه جهانی تغییر خواهند داد.