جریان زندگی در چرنوبیل بعد از انفجار اتمی - مجله حقوق

پشت ایوان (Ivan) پوشیده از برف شده است. ایوان کت و شلواری گشاد و کلاه خزدار به سر دارد، لباسی که در چرنوبیل عادی است. به سورتمه خودش تکیه داده است و تلاش می کند تا هیزم های بریده را داخل سورتمه کوچکش قرار دهد. این هیزم ها تنها راه چاره برای سرمای منفی 17 درجه چرنوبیل در شب است.

ایوان سمینیوک (Ivan Semenyuk) هشتادودوساله از ساکنان ساموسلی (samosely) شهری در نزدیکی نیروگاه مخروبه چرنوبیل است. او از جمله کسانی است که پس از انفجار سال 1986 تصمیم گرفت به روستای آبا و اجدادی خود بازشود و دوباره همان جا شروع به زندگی کند؛ منطقه ای به شعاع 19 کیلومتر، پس از انفجار 26 آوریل 1986 که معادل با 500 بمب اتمی، آلوده به مواد رادیواکتیو و پرتوزا هستند.

علت انفجار، گرم شدن رآکتور شماره چهار نیروگاه و از کنترل خارج شدن آن بود. 120 کیلومتر دورتر از پایتخت اوکراین، یکی از آلوده ترین نقاط روی زمین است.

زمان عبور از داخل چرنوبیل، دیدن مخروبه هایی مثل این مدرسه که در اثر انفجار تخریب شده، عادی است. تمامی مدارس از سال 1986 به حال خودشان خالی از سکنه رها شده اند

در اتاق نشیمن ایوان می نشینیم تا در مورد آن شب برایمان روایت کند. او می گوید:

ما قبل از انفجار لرزش شیشه های را حس کردیم از همدیگر در مورد این لرزش ها سؤال کردیم؛ ولی کسی دلیلی جز تمیز کردن دودکش ها نداشت. صبح، از انفجار نیروگاه اتمی خبردار شدیم، ولی من از این انفجار هراسی نداشتم. ماشین همسایه خودمان را کرایه کردم تا برای دیدن منطقه به آنجا برویم. یادم است تمام محل پر از الکل شده بود. الکل را برای پرتوزدایی استفاده می کردند.

36 ساعت قبل، اتوبوس هایی از طرف دولت مشغول خالی کردن روستاهای نزدیک به نیروگاه بودند. به مردم دستور داده شده بود که وسایل لازم و ضروری خودشان را به همراه داشته باشند، چراکه آن ها پس از سه روز می توانند به خانه های خودشان بازگردند.

من ابتدا از این کار خودداری کردم؛ اما در 6 مه همان سال، نیروهای نظامی به زور اسلحه ما را از خانه هایمان خارج کردند. این اتفاقات همگی هشت روز قبل تر از اعترافات رئیس جمهور گورباچوف به بدترین فاجعه انسانی و اتمی در چرنوبیل بود. این اخبار، در رسانه های جهانی و ملی تیتر اول شد.

ایوان می گوید:

مقامات پس از یک سال اعلام کردند که منطقه ای که قبل از انفجار 140 خانواده داشت، دوباره قابل سکونت است و من به همراه خانواده ام در زمستان 1988 به خانه خودمان برگشتیم. امروزه حدود 200 نفر از اهالی سابق منطقه چرنوبیل، در 162 روستا به صورت پراکنده در حال زندگی هستند.

روستاهایی همانند روستای ایوان که قبلا 200 خانوار داشت، اکنون محل زندگی دو یا سه نفر است. وی در ادامه می گوید:

این افراد هم به ندرت با یکدیگر در ارتباط هستند؛ مخصوصا زمانی که برف منطقه را پوشانده باشد. من معمولا یک انتخاب برای غذا خوردن دارم؛ هیزم ها را آماده می کنم، جوجه و مرغ پیدا می کنم، روی آتش سرخ می کنم و می خورم. زندگی در این شرایط سخت است و انتخاب دیگری هم وجود ندارد.

ایوان پس از انفجار اتمی به خانه خودش بازگشت و در همان جا تابه حال زندگی کرده است

همسر ایوان سال گذشته درگذشته است و خانه او گویای زندگی مجردی است. گوشه های اتاق خانه اش پر از کوزه های ترشی و روغن است و سبدهای پر از پیاز و سیب زمینی همه جا دیده می شود. میز آشپزخانه پر از کاسه های چوبی و نوشیدنی است. خودش در کنار همین میز نشسته است. بالای سرش عکس خانوادگی می بینم و از او در مورد خانواده اش می پرسم، می گوید:

من دو پسر دارم.

بغض خودش را می خورد و ادامه می دهد:

یکی از آن ها مشکل آشامیدن آب دارد و دیگری در شهری دوردست زندگی می کند و ماهی یک بار به دیدن من می آید.

زندگی در داخل منطقه رادیواکتیوی، با تنهایی همراه است. ایوان می گوید:

من همیشه راه چارهی برای سیر شدن دارم؛ اما برای من هم زندگی در این منطقه که هیچ انتخاب دیگری جز همان مرغ و هیزم ندارم، سخت شده است.

از او در مورد انتخابی که کرده است و آیا تصمیم به ترک آنجا را دارد پرسیدم، می گوید:

من از انتخاب خودم پشیمان نیستم. علاقه ای به شهر و شلوغی ندارم. همین جا هم اگر خیلی دلم بخواهد می توانم به صید ماهی بروم یا از جنگل برای خودم قارچ تهیه کنم.

در کمال تعجب باید به شما بگویم او در مزرعه خودش سیب زمینی و کلم کشت می کند.

ایوان دیگر به تنهایی قبل نیست. از سال 2010 منطقه چرنوبیل برای بازدید عموم باز شده است و مردم می توانند برای گردش وارد منطقه شوند. از ایوان در مورد گسترش جمعیت در این منطقه پرسیدم. می گوید:

خوب است که مردم واقعیت در مورد تابش رادیواکتیو را بدانند.

به همراه یکی از تورهای گردشگری به یکی از جاهای دیدنی اوکراین نزدیک به راکتور چهارم (250 متری) می رویم. جایی که هنوز هم افرادی مشغول تمیزکاری مخازن آن هستند.

جاذبه دیدنی اول، دوگا-3 است؛ یک رادار ایدئال جهت شناسایی و دخالت در راستا موشک های بالستیک است که از سوی ایالات متحده و چین در طول جنگ سرد نصب شده است. اسم این سازه بزرگ در چرنوبیل به دارکوب محلی مشهور شده و دلیل آن صدایی است که باد در میان سازه ها می سازد. دوگا به یک کمپ تابستانی برای بچه ها تبدیل شده و علائم رادیواکتیو زیر برف سنگین اکراین پوشیده شده است.

در ادامه، از روستاهای خالی از سکنه عبور کردیم. روستاهایی که هنوز هم علائمی از حیات در آن دیده می شود. زندگی در این منطقه ثابت مانده است. در روستای ایوان، مغازه هایی با مجله های مد همان سال ها هنوز باقی مانده است. تابلوهایی از کمونیست ها، با عناوینی همانند زندگی بهتر با کمونیست و آینده روشن برای همه دیده می شود. سالن های تئاتر خالی از مردم، دوچرخه های رهاشده، مهدکودک های خالی از کودک و عروسک های سیاه شده، همگی نشان از حیات در گذشته بودند.

در نهایت به شهر پریپیات رسیدیم؛ جایی که در حدود یک کیلومتری منطقه انفجار قرار داشت. این شهر به داشتن ساختمان بزرگ فرهنگسرایی که روزی شامل تئاتر، سالن های ورزشی بود، مشهور است. همچنین شهر دارای یک چرخ فلک نیمه کاره است که هیچ وقت نخواهد چرخید. بعد از انفجار، این شهر برای یک هفته باز است و مردم می توانند از آن دیدن کنند. اگر تصور قوی داشته باشید در همه جا صدای اهالی سابق را خواهید شنید.

ما از میان درختان، جایی که اولین زخمی ها و آتش نشانان را آورده بودند، دیدن کردیم. هنوز هم لباس های سبز پرستاران و آتش نشانان در این منطقه دیده می شد. ناگهان صدای دستگاه هشداردهنده به صدا درآمد که نشان از عدم ایمنی در اثر تشعشعات اتمی بود. این یک یادآوری جدی محسوب می شد که این منطقه هنوز هم خطرناک است.

در این منطقه خبرهای مثبت و خوبی هم شنیده می شود. نشانه های از طراوت و سرسبزی که به لطف عدم حضور انسان، به چشم می خورد. گونه های جانوری همانند گرگ ها، عقاب سفید، گوزن قرمز، گراز وحشی و حتی اسب های بومی اوکراین رشد و تنوع زیادی پیدا کرده اند که نشان از به وجود آمدن زیستگاهی برای گونه های کمیاب است. این منطقه به عنوان آینده روشن برای گونه های جانوری شناخته می شود.

چرنوبیل به قسمت های ایمن و غیر ایمن تقسیم شده است که هر روز مورد بازرسی قرار می گیرند؛ چراکه هیچ توریستی دوست ندارد پول بدهد و خودش را آلوده به مواد رادیواکتیو کند.